Zr Lies, Gaëlle, Sara, Sarah, Arne, Jan en ik zijn een maand lang naar Mexico gegaan om speelpleinwerking te geven. Een maand lang hebben wij dan ook de cultuur kunnen opsnuiven. Het was een reis die ons leven veranderde.
Na ons afscheid in Zaventem wachtte ons een verrassing in Madrid. Onze vlucht werd met acht uur vertraagd, maar geen zorgen: we mochten de nacht doorbrengen in een chic hotel met gratis buffet, drank en zeepjes.
Daarna volgde onze lange vlucht naar Mexico, maar liefst twaalf uur met veel te weinig beenruimte! We werden goed ontvangen door de zusters in Mexico City. Hierna verkenden we de stad met daarna een goede nachtrust.
We werden de volgende morgen gewekt door het engelengezang van de zusters, die hun ochtendgebed deden. Na een stevig ontbijt bezochten we het antropologisch museum om meer te leren over de oude culturen van Mexico. Daarna de bus in voor een reis van twaalf uur: eerst door het dorre landschap rond Mexico City, maar al snel zagen we de groene bergen.
De reis was nóg niet voorbij want we moesten nog twee uur rijden in de achterbak van een pick-uptruck. De valiezen lagen ondertussen op een plastieken zeil dat op het dak vastgebonden was.
Ocotepec is een klein stadje in de bergen. Eenmaal aangekomen reden we dadelijk door naar het internaat van de zusters van Don Bosco waar de tortilla met rijst al op ons stond te wachten. Na de obligate plaatselijke mis kropen we moe in ons bed.
Ocotepec
De eerste dag startte de cursus voor animatoren niet stipt om negen uur want om vijf over negen waren we nog helemaal alleen. De groepjes kwamen op hun dooie gemak binnengewandeld. Uiteindelijk kwamen er 23 cursisten opdagen, wat toch een behoorlijk aantal is. We speelden gewoon spelletjes en legden uit wat we een week lang gingen doen. De animatoren ginds kennen veelal geen spelletjes, wat eigenlijk toch noodzakelijk is. Maar alles uitgelegd krijgen, was niet zo simpel. We haalden ons beste Spaans boven. Voor sommigen was dat gemakkelijker dan voor anderen. De andere animatoren en zuster Lies moesten ons vaak helpen maar uiteindelijk hadden we toch een geslaagde eerste dag.
Alle animatoren samen met ons
De tweede dag was de laatste volledige cursusdag. Er waren ongeveer vijf animatoren minder komen opdagen dan de dag ervoor. Eerst was er een meditatie van een half uur: een Bijbeltekst bespreken. De animatoren deden dat met een zuster van daar, in het Spaans. Wij bespraken hem met zuster Lies in het Nederlands. Daarna bespraken we met hen hoe je een goede animator hoort te zijn en hoe je een spel maakt en organiseert. Zij hebben ons ook een aantal Mexicaanse spelletjes geleerd, en daar zaten er een paar echt leuke bij.
Op 10 juli zijn we begonnen met in de voormiddag cursus te geven en in de namiddag hielden we samen met de animatoren speelpleinwerking. Dat waren superdrukke dagen. Een dagschema zag er dan als volgt uit.
7 uur: Opstaan
7.15 uur: Ofwel toch uitslapen, ofwel kleren wassen, of gaan lopen, of gewoon genieten van het ochtendgloren en de opkomende zon
8 uur: Ontbijten (zusters tafelen zeer lang)
8.45 uur: Afwassen, laatste hand leggen aan de voorbereiding van de dag en al het materiaal klaarleggen
9 uur: Beginnen iedereen te verzamelen
9.30 uur: Meditatie samen met de zuster en de deelnemers
10 uur: Cursus geven
11-11.30 uur: Voorbereiding voor de speelpleinwerking in de namiddag
12 uur: Einde voorbereiding met de animatoren en opruim
12 uur: Verder voorbereiden voor de namiddag maar dan zonder de animatoren, verder kleren wassen, kakbakjes legen en schoonmaken
13.30 uur: Eten (weer zeer lang want het is met de zusters) en afwas
14.30 uur: Laatste hand leggen aan de voorbereidingen voor de namiddag
15 uur: Begin speelpleinwerking en chaos omdat nog net niet alles af is, maar gelukkig is er nog niemand aanwezig, dus doen we een groot verzamelspel zoals dikke Berta
15.30 uur: Start van de activiteiten
17.30 uur: De speelpleinwerking is voorbij en er is evaluatie met de animatoren
18.10 uur: De animatoren gaan naar huis nadat de evaluatie is uitgelopen
19 uur: Beginnen koken voor het avondeten
20 uur: Avondeten
21 uur: Gedaan met eten en afwas, de volgende dag beginnen voor te bereiden
tussen 22.30 uur en 24 uur: Douchen en gaan slapen
Wakker worden op het dak in Ocotepec
De eerste drie dagen had ik samen met Gaëlle de allerkleinsten. Ik was verwonderd hoe jong die wel waren: 3 tot 5-6 jaar. Je moest het dus bij heel simpele spelletjes houden, maar al bij al lukte het nog goed. De animatoren deden het ook heel goed, ik was echt tevreden over hen. Soms glipte er wel een weg.
Veel van de kleine kinderen kennen alleen Zoque, een oude indiaanse taal. Ze gebruiken heel veel keelklanken en hele korte woorden. Voor mij een combinatie van Russisch en Chinees, dat we dus helemaal niet kunnen verstaan. De enige manier om met de kinderen te praten, was dus via de animatoren.
De zaterdag van de eerste week was de laatste dag van de cursus, met in de namiddag een grote eindevaluatie en een diploma-uitreiking. We vroegen aan de animatoren wat ze met hun diploma gingen aanvangen en of ze ons de tweede week nog wilden helpen met het speelplein. We kregen heel goede respons, bijna iedereen wou nog wel verder speelpleinwerking geven. Zuster Lies zei dat ze voelde dat er jaar na jaar verbetering kwam. Het eerste cursusjaar was nog een ware flop, terwijl we nu merkten dat de animatoren echt hun best deden.
De zondag was een rustdag voor ons, maar echt rusten deden we niet: om 6 uur ’s morgens stond de pick-uptruck van de zusters al klaar om ons naar een canyon te brengen. We maakten een boottocht op de rivier in de kloof. Op het diepst ingesneden punt waren de wanden een kilometer hoog. Er was ook een geweldige legende bij. De indianen die er vroeger leefden, werden verdreven door de Spanjaarden. Op een dag werden ze helemaal teruggedrongen tot aan de canyon, maar ze sprongen nog liever van de rotsen naar beneden dan zich over te geven. De kinderen in Chiapas, bij wie wij speelpleinwerking gaven, zijn ondertussen al duizend jaar onderdrukt. Ze hebben zich wel aangepast aan de westerse cultuur, maar het blijft een verlegen volk.
In de canyon zagen we verschillende dieren. Er zwommen krokodillen, aapjes slingerden door de bomen en we zagen duizenden vogels.
Maandag de 15e, een nieuwe week met een nieuw programma. In de voormiddag speelplein in de comunidades, in de namiddag in Ocotepec. De animatoren van vorige week kwamen bijna allemaal weer opdagen. De eerste dag gaven we speelpleinwerking op een half uur lopen van Ocotepec, in El Carmen. Ik bemerkte dadelijk dat de mensen daar veel armer zijn dan in Ocotepec. In de stad had tenminste iedereen stenen huizen. In de comunidad had niemand dat. Het enige van steen was de weg, een pleintje en een kerkje. Wat ook opviel, was dat er overal kalkoenen en kippen liepen.
De speelpleinwerking verliep er vlot. We hadden ons eerst ingedeeld in drie groepen, maar er waren te weinig kinderen dus deden we spelletjes in twee groepen. De eerste dag is het altijd simpel: je moet niet creatief zijn omdat je een aantal algemene spelletjes hebt zoals vriendschapsbandjes maken.
Het schema van de tweede week lijkt heel erg op dat van de eerste week. Het blijft nog altijd zeer druk.
7 uur: Opstaan
7.15 uur: Ofwel toch uitslapen, ofwel mijn kleren wassen, of gaan lopen, of gewoon genieten van het ochtendgloren en de opkomende zon
8 uur: Ontbijten (zusters tafelen zeer lang)
8.45 uur: Laatste hand leggen aan de voorbereiding van de dag en al het materiaal klaarleggen
9 uur: De animatoren verzamelen
9.15 uur: Vertrek naar de comunidad
9.45-10.15 uur: Aankomst in de comunidad en speelpleinwerking geven
12 uur: Einde speelplein en opruim + vertrek terug naar Ocotepec
12.30 uur: Voorbereiden voor de namiddag, verder kleren wassen, kakbakjes legen en schoonmaken
13.30 uur: Eten (weer zeer lang want het is met de zusters) en afwas
14.30 uur: Laatste hand leggen aan de voorbereidingen voor de namiddag
15 uur: Begin speelpleinwerking
16.30 uur: Het is meestal chaos omdat we te weinig hebben kunnen voorbereiden
17 uur: Orde is meestal hersteld
17.30 uur: De speelpleinwerking is voorbij, voorbereiding voor morgen met de animatoren van Ocotepec
18 uur: Animatoren gaan naar huis, wij bereiden verder voor
19 uur: Beginnen koken voor het avondeten
20 uur: Avondeten
21 uur: Gedaan met eten en afwas, verder voorbereiden voor de volgende dag
tussen 22.30 uur en 0.30 uur: Avondwoordje, douchen en gaan slapen
De tweede dag was het een speciale dag. Het was feest in El Carmen, dus gingen we na de speelpleinactiviteiten naar de mis. De mensen stonden buiten al in rijen omdat de kerk vol was. Dank zij een zuster konden wij nog binnen. Daar hebben we rechtstaand en opeengepropt in een veel te warme kerk zonder zuurstof een mis van een uur bijgewoond. We waren blij toen die voorbij was. Daarna werden we uitgenodigd bij mensen thuis om te eten. Zij hadden eten gemaakt voor de priester, maar die was bij een ander gezin gaan eten, dat volgens hem een betere politieke overtuiging had. Politiek is erg belangrijk in Mexico. Mexico is vrij corrupt. Ben je van de juiste politieke partij, dan krijg je allerlei voordelen. Daarom hebben sommige comunidades geasfalteerde wegen en andere niet. Corruptie is overal, vaak ongemerkt, aanwezig. Zo had de overheid geld gegeven voor de bouw van een ziekenhuis, maar dat is er nooit gekomen omdat de burgemeester het geld in zijn eigen zakken heeft gestoken. Nu denkt de overheid wel dat het ziekenhuis werkt omdat de burgemeester allerlei mensen heeft omgekocht die moeten zeggen dat het ziekenhuis er is. Dat kun je als Belg echt niet vatten, dat zulke dingen gebeuren.
De derde dag zijn we met drie mensen en een deel van de animatoren naar Lomas Alto geweest, de hoogste comunidad van Ocotepec. Lomas Alto is nog armer dan El Carmen. Hier was niets in steen, alleen een klein betonnen pleintje en een weg. Wat ook opviel, was dat het op een steile helling was gelegen. Dat zorgde voor een prachtig zicht op de omgeving maar ook voor zeer moeilijke levensomstandigheden. Alle mensen zijn landbouwers, maar op zo een steile helling gewassen telen, lijkt onmogelijk. Ik raakte die hellingen nog maar nipt op gestrompeld. In Lomas Alto zagen we ook hoe gevaarlijk de dieren er zijn. In het midden van de speelpleinwerking sprong er plots iemand op die begon te roepen. Er had een rups in zijn bil gebeten. En wat voor een rups! Reuzengroot – zoals bijna elk dier daar. We hebben vlinders gezien groter dan een hand, padden die even groot zijn als een meloen en mieren die hele bladeren van bomen konden dragen. Maar die rups was giftig, je kon er koorts van krijgen. Gelukkig is die jongen er niet ziek van geworden.
De vierde dag ging ik in de ochtend terug naar El Carmen. Het was erg leuk toen de ouders ons vroegen of we de volgende dag terugkwamen en dat ze ook erg teleurgesteld waren toen we nee zeiden. Dan merk je dat ze appreciëren wat je daar doet. Sara en ik speelden in de namiddag met de groten een speciaal groot spel: ganzenbord. We hadden er veel tijd in gestoken en hoopten dat het zou lukken. In het begin was er wel nogal veel chaos. Uiteindelijk kregen wij samen met de animatoren wel alles onder controle en werd het echt een heel leuk spel.
Spelen in El Carmen
De vijfde en zesde dag van de tweede week zijn we de andere richting uitgegaan om speelpleinwerking te geven. We reden met de camionette een half uur en daarna moesten we met al het materiaal nog eens een half uur te voet naar het dorp, omdat er geen autoweg naartoe was. Dat was pas een arm gehuchtje, Maria Auxilidora! De kinderen hadden daar vaak geen schoenen en ze kwamen in gescheurde kleren naar de activiteiten. Er waren wel niet zoveel kinderen, en degene die er waren, deden vaak niet mee omdat ze te verlegen waren. Tenzij we voetbalden, dat doen ze wel graag. De vijfde dag zat ongeveer de helft aan de kant en de helft deed mee. De zesde dag deed al drie vierde mee. Ze moeten eerst aan je wennen. Het leuke is ook dat het zo een eerlijk volk is. We kleurden de laatste dag met wasco’s en lieten hen alleen. Toen we terugkwamen, kregen we bijna alle wasco’s terug van de kinderen. Ook al hebben ze bijna niets, toch stelen ze nooit.
Tijdens de laatste dag speelpleinwerking in Ocotepec deden we nog een groter spel met de kinderen: een-tegen-allen. Dat was ook echt zeer leuk. Alleen jammer dat niet alle opdrachten lukten. De volgende opdracht was wel grappig: zoek vijf verschillende dieren. Plots bracht er iemand een levende reuzenkever mee aan een touwtje.
Het afscheid van de kinderen was daarna wel moeilijk. We hadden er ons wel goed op voorbereid, maar toch kwam het hard aan.
De zondag van de tweede week was opnieuw een rustdag. Dat konden we goed gebruiken, want we waren allemaal doodmoe. Toch gingen we niet een hele dag niksen. We hadden een tocht gepland naar een waterval waar je ook een beetje kon zwemmen. We volgden een niet zo heel grote rivier. Plots rees er een hoge wand voor ons op met een prachtige waterval, spijtig genoeg wel met rondom veel vuil, lege zakjes, blikjes en nog wat rommel. Zelfs in de grot achter de waterval lag het er vol mee. Een tocht naar de top van een berg viel letterlijk in het water door de regen.
De maandag van de laatste week vertrokken we uit Ocotepec, achternagezeten door een hele bende kinderen. We zouden over twee dagen nog eens terugkeren, maar toch voelde het als een afscheid. We reden naar San Pablo voor vier dagen. Het was gedaan met de luxe. We sliepen vlak naast de kerk, meisjes en jongens apart. Er was geen douche, geen warm water en de bedden sliepen ook niet al te lekker. Dat je de wc met water uit een emmer moest doorspoelen, waren we ondertussen wel al gewend, want dat was in heel Mexico zo. Toch voelde ik me thuis. San Pablo is een vrij grote en rijke comunidad. Het heeft een heel groot betonnen plein met bankjes. Rond het plein zijn de wegen nog geasfalteerd en de huizen in steen. Als je iets verder gaat, zit je wel al vlug weer in de complete armoede, met huisjes van hout. Als je daar door wandelt, zie je de rook van de houtvuren door de gaten in het dak stijgen. Ongezonde boel. Wij gingen ook elke dag eten in een huis waar iemand voor ons kookte. Het verschil was wel dat de kamer waar zij in kookte los stond van de kamer waar we aten, zodat we niet constant in de rook zaten.
In de namiddag zijn we naar een naburige kleine en zeer arme comunidad gegaan: Buena Vista. Na ons bezoek gaven we nog twee uur speelpleinwerking. Omdat Jan en ik het zo’n mooie comunidad vonden, gingen we elke dag de kinderen van daar ophalen om in San Pablo mee te doen met de speelpleinwerking. Wat me telkens opviel, was dat die kinderen nooit aan hun ouders vroegen of ze mee mochten komen: ze vertrokken gewoon zonder het tegen iemand te zeggen.
In de voormiddag gaven we speelpleinwerking voor kinderen en in de namiddag was het voor de jongeren van 14 tot 22 jaar. De jongeren bespraken dan eerst een half uur een Bijbeltekst over een bepaald thema, en deden daarna activiteiten die pasten binnen datzelfde thema. We hebben een dag groepsbevorderende spelen gedaan maar ook een dag om hun gevoelens te leren uiten in de vorm van dans of tekenen. Dat was belangrijk, omdat er daar ernstige drug- en alcoholproblemen zijn. Vaak is dat hun enige vlucht uit de werkelijkheid en uit de verveling.
De speelpleinwerking in de voormiddag verliep altijd zeer goed, het waren zeer aangename kinderen die actief meededen. Daar heb ik echt goede en mooie herinneringen aan. Voor mij was de namiddag iets minder omdat de jeugd voor de Bijbeltekst kwam en niet voor de speelpleinactiviteiten. Toch heb ik mij ook hier heel hard geamuseerd. Uiteindelijk vonden zij het ook wel een goede ervaring, die activiteiten. Er waren ongeveer twintig jongeren elke dag, wat toch een mooi getal is, maar nooit ouder dan zeventien.
Speelplein met de jeugd
De laatste avond was een van de mooiste. We waren ’s avonds buiten gegaan en daar waren een hele hoop kinderen aan het spelen. Plots liepen ze achter ons om te proberen ons te kietelen. Wij maar sprinten om de kinderen voor te blijven, wat bijna onmogelijk was omdat ze met veel te veel waren en van alle kanten kwamen. Uiteindelijk was ons enige ‘wapen’ om niet gekieteld te worden een kind vastpakken om te gebruiken als schild.
Hierna zat het erop. We keerden met heimwee en in stijl terug naar Ocotepec. In stijl omdat we plots zonder het te weten een politie-escorte kregen. Dat kwam omdat de politie toevallig ook naar Ocotepec moest en ze vonden dat ze ons maar moesten begeleiden.
Voor zuster Lies was de reis toen al voorbij, maar wij bleven nog een week als toerist in Mexico.
Ik heb veel geleerd en gezien deze reis. Sommige dingen hebben me gepakt. Een gesprek met de zusters over de alcohol- en drugproblemen, bijvoorbeeld. Sommige kinderen van zeven jaar zijn al verslaafd! Veel kinderen hangen de hele dag op straat rond en vervelen zich. Hun enige uitweg om de tijd te verdrijven zijn die bedwelmende middelen. Ze zien andere mensen dat gebruiken, vaak zijn de ouders ook verslaafd. Er zijn ook enorm veel zelfmoorden, zelfs bij kinderen van zeven. Dat was voor mij heel confronterend. Op een bepaald moment zagen we een animator die al meerdere jaren de animatorcursus volgde drugs geven aan een van de kinderen. Dan sta je even stil bij hun problemen. Daarom denk ik dat we absoluut goed werk hebben geleverd. Iemand ginds verwoordde het ook heel mooi: “Het is goed dat jullie hier komen, al is maar het om eens die dagelijkse routine te doorbreken en de kinderen van straat te halen.” Dat we andere animatoren opgeleid hebben, is ook zeker zinvol want zij kunnen de speelpleinen over een aantal jaren misschien overnemen en de mentaliteit van de mensen veranderen.
Ik dank iedereen voor deze reis. De medereizigers voor het geweldige gezelschap, de zusters voor de slaapaccommodatie en de verhalen die ze met ons deelden, de sponsors die zorgden voor al het materiaal dat we konden aankopen, maar vooral de kinderen die altijd opgewekt naar de speelpleinwerking kwamen en die voor onvergetelijke momenten hebben gezorgd.
Dank je wel!
Daan Raymaekers
Jeugddienst Don Bosco wereldwijd. 